Mimari yapıların iç ve dış cephelerinde sanatçılar tarafından üretilen seramik eserlerin izini sürdüğüm yazı dizisinin ikinci kısmı Jale Yılmabaşar’ın çalışmalarına odaklanıyor.
Tasarım Vakfı İstanbul’da çalışırken Faruk Malhan’la Jale Yılmabaşar’ın 2013’te Galeri Işık Teşvikiye’de olan resim sergisine gitmiştik. Çalışmalarındaki enerji ve hareket ancak kendisiyle bire bir tanışınca anlam kazanıyor. Seramik panolarının öne çıkan özellikleri desenleri ve renkleri olarak görünse de aslında sanatçının ta kendisine bakıyoruz. Seramikten resime geçiş yapan sanatçı, 1963 senesinde ''Jale'nin Horozları'' isimli ilk sergisiyle tanınmış. Kendi adıyla çıkan kitabında resime geçişini Rahmi Koç’un önerisiyle olduğunu, bunun üzerine Münih Münih Devlet Güzel Sanatlar Akademisi resim bölümüne girdiğini anlatıyor.
Çalışmalarında Hitit dönemi figürleri, horoz, kuş, göz gibi dönemsel ve yöresel motifleri kullanan sanatçının seramik çalışmalarının yer aldığı bazı mekanlar şöyle; Vakko Fabrikası (şu an Vakko Moda Merkezi’nde), Maslak Çarşı girişi, Divan Oteli, Halk Bankası, Hürriyet Gazetesi terası, Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu Binası, Yalova’da Aydın Han dış cephesi, Çanakkale Fabrikası, Swissotel Efes İzmir. İşlerini kolay kolay herkese satmayan, onu anlayabilecek kişileri bekleyen, sözünü esirgemeyen ve güçlü, Yılmabaşar soyadının hakkını veren bir sanatçının çalışma azmine tanıklık ediyoruz.
Vakko, 1969
Fotoğraflar: Dilek Aydıncıoğlu
Vakko fabrikasının giriş panosu 1969 yılında tam 6 ay gece gündüz çalışılarak tamamlanmış. Fabrika’da Bedri Rahmi Eyüpoğlu’nun beton, mozaik panolar ve beton plastik eserleri, Jale Yılmabaşar’ın seramik panoları, Eren Eyüpoğlu, Mustafa Plevneli, Hasan Kavruk’un duvar resimleri, Şadi Çalık’ın metal plastik çalışması, Teoman Madra’nın duvar fotoğrafı, Metin Şahinoğlu ve Nevzat Yüzbaşıoğlu’nun beton rölyef, kaplama pano, vitray pano ve skrafito kompozisyonu, Haluk Tezonar ve Tankut Öktem’in Atatürk Kompozisyonu vardı. Yılmabaşar’ın bütün eserleri 2010 senesinin ilk aylarında açılan Vakko Moda Merkezi’nin yeni binasına taşındı ve artık daha güvenli. Bu süreçte diğer eserler de binanın giriş, müze katı, kütüphane gibi yerlerine sergileniyor.
Jale Yılmabaşar'ın Cafer Bozkurt'un tasarladığı Yalova'daki Aydın Han ve Maslak'ta bulunan Noramin İş Merkezi cephelerinde gerçekleştirdiği seramik çalışmalar.
Noramin iş merkezinin dış duvarında, 1985’te, 2x40 cm boyutlarında 80 metrekarelik bu seramik pano yapılmış. Panoya ilk darbe plastikten “Çarşı” yazılı tabela ile üstü kapanınca olmuş, zamanla tabela ve şemsiyelerin arasında kalmış. Bunun dışında hala sağlam ve canlı.
Yılmabaşar bir röportajında “Seramik pano, karşıdan bakıldığında bir tablo gibi görünmeli. Bir seramik sanatçısının yaptığı işlerin kalıcı olabilmesi için, iyi bir teknik bilgiye sahip olması gerekir. Bunun örneğini Kütahya’da gördük. Duvarları çiniyle kaplamışlar, insanların kafalarına düşüyor. Bu yüzden bundan vazgeçtiler. Seramik panoda, plaka aralarındaki derzlerin çok hassas biçimde ayarlanıp kesilmesi gerekir. Daha sonra bu derzler üzerinde de yağlıboyayla bütünlük sağlanır.” demiş.
Jale Yılmabaşar'ın Swissotel Efes İzmir ve Divan Oteli için gerçekleştirdiği çalışmalar
Biyografi
1939’da Samsun’da doğdu. 1957 yılında AFS bursuyla ABD’ye giderek Albany Union High School’da okudu. Türkiye’ye döndükten sonra 1958’de İstanbul Devlet Tatbiki Güzel Sanatlar Yüksek Okulu’nun Seramik Bölümü’ne girdi, 1962’de mezun oldu ve 1964’te aynı okulda asistan oldu, 1985’te ise profesörlüğe yükseldi. 1980’lerde resim çalışmalarına başladı; Münih Güzel Sanatlar Akademisi’nde resim ve grafik eğitimi aldıktan sonra resim çalışmalarına ağırlık verdi. 1998 yılında Kültür Bakanlığı’nca verilen Devlet Sanatçısı unvanını aldı. Emekliliğine kadar Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Seramik Bölümü’nde Mimaride Seramik dersleri verdi. Paris, Münih,Londra ve Moskova’da sayısız sergi açtı. Picasso müzesindeyapılan yarışmalarda jüri üyeliği yaptı. Faenza Uluslararası Seramik Sergisi’nde Altın Madalya (1968), Münih’te Uluslararası El Sanatları Fuarı’nda Altın Madalya-Bavyera Devlet Ödülü (1969), İstanbul Operası Yarışması’nda Birincilik Ödülü (1970) gibi çok sayıda ödülün sahibidir. Jale Yılmabaşar Seramik Yöntemleri (1980), My Ceramics ve Jale Yılmabaşar (1991) başlıklı üç kitabı vardır. Uluslararası Seramik Akademisi (IAC) üyesidir.
Barış Gün
Araştırmacı Müzeci, barbo // work+shop
barisgunsahin@gmail.com